Türkiye 24 Haziran’da seçime gidiyor.Seçim öncesi sular durulmuyor. Tüketicinin veryansın ettiği yükselen patates ve soğan fiyatları ekonominin gündemine otururken, vatandaş patates ve soğan fiyatlarının neden yükseldiğini merak ediyor. Peki gerçekten arz talep dengesizliği mi yoksa bu artışlar seçim öncesi oyun mu?

Patates ve soğan fiyatlarındaki büyük artış vatandaşa sitem ettirdi. Ancak bu artışların seçim öncesi oluşu herkesin dikkatini çekti.Kimileri arz talep dengesizliği olarak değerlendirirken, kimileri de bu artışların yağışlardan kaynaklandığını öne sürüyor. Ancak bu artışların seçimlere 4 gün kala olması akıllarda soru işareti bıraktı.

SEÇİM ÖNCESİ BÜYÜK OYUN

Edinilen bilgilere göre ne arz talep dengesizliği ne de şiddetli yağışlar patatesin fiyatlarındaki artışın sebebi değil. İddialara göre Bayrampaşa ve Ataşehir’deki hallerde stok halinde tutulan patates ve soğan bilinçli bir şekilde satışa sunulmuyor. Seçim öncesi algı yönetimi ile ekonomik bir operasyon içerisinde oldukları iddia edilen hal yönetiminden henüz olaya ilişkin bir açıklama gelmedi. Ancak vatandaş pazardaki fiyatlardan şikayetçi. Satışa sunulmayan ve stokta bekletilen patates ve soğan şuan satışta olan patatesin fiyatının artışına sebep olurken, olaydan İstanbul’daki en büyük iki hal olan Bayrampaşa ve Ataşehir hal yönetimi sorumlu tutuluyor. Pek bir ay içerisinde yüzde 94 artış gösteren patatesin bugünkü fiyatı ne, soğan fiyatları neden göz yaşartıyor?

PATATES FİYATLARI NEDEN YÜKSELDİ?

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Hal Müdürlüğü’nün açıkladığı rakamlara göre, patatesin kilogram fiyatı 19 Haziran itibarıyla 2.5 lira ile 3.5 lira arasında değişiyor. Mayıs ayında ise aynı patatesin fiyatı halde 1 lira ile 1.8 lira arasındaydı. Buna göre, bir ay içinde patatesteki fiyat değişimi yüzde 94’ü buluyor. Rakamlar, mayıs ayında bir kilo patates için talep edilen bedelin, haziran ayında 500 gram patates alabildiğini gösteriyor. 2017 Haziran ayı fiyatları ile karşılaştırıldığında ise, patates en düşük 1.3 liradan, en yüksek ise 2 liradan alıcı buluyordu. Buna göre patatesteki bir yıllık fiyat değişimi yüzde 75’i bulmuş durumda. Tablo böyle olunca, patatesin market raflarındaki fiyatı da cep yakar hale geldi. Raflarda çeşidine göre kilosu 4.5 liradan 6 TL’ye kadar patates bulmak mümkün.

GÖZ YAŞARTICI FİYAT: SOĞANIN KİLOSU 6.5 TL

Patatesteki tablo, soğanda da benzer durumda. Mayıs ayında kilosu İstanbul halinde 1 ile 1.6 lira arasında değişen fiyatlardan satılan soğanın, haziran ayı itibarıyla ise fiyatı 3 ile 5 lira aralığına yükseldi. Bundan bir yıl önce soğanın kilogramının halde 60 kuruş ile 1 lira arasında alıcı bulduğu göz önüne alındığında, bir yıllık farkın yüzde 400 olduğu görülüyor. 1 aylık fiyat artışı da yüzde 212 seviyesinde. Fiyatlardaki artış, 1 kilogram soğanın market raflarında 6.5 liradan tüketiciyle buluşmasına neden olmuş durumda.

Yıllar içindeki üretim miktarına bakıldığında, fiyat artışının ürün yetersizliğinden kaynaklanmadığı ortaya çıkıyor. TÜİK verilerine göre, 2015 yılında 1 milyon 879 bin ton seviyesinde gerçekleşen soğan üretimi, 2016 yılında artarak 2 milyon 121 bin ton seviyesine ve 2017 yılında yine bir artışla 2 milyon 131 bin tona yükseldi. TÜİK’e göre 2 yıl içinde soğan üretiminden elde edilen miktar aynı olsa da, ekili alan sayısının azaldığı göze çarpıyor. 2016 yılında 604 bin dekarlık alana soğan ekilirken, 2017 yılında bu rakam 576 bin dekara düştü. Fiyatlardaki yükselişi değerlendiren çiftçi birliklerine göre de, soğanın fiyat artışını yıl başından beri devam eden sağanak yağışlar ve dolu gibi hava şartları tetikledi.