Günümüzde Ramazan ayının birçok geleneği kayboldu. Bunun en iyi kanıtı büyüklerimizden sıkça duyduğumuz ” Nerede o eski Ramazanlar ” sözüdür. Peki, eski dönemlerde Ramazan aylarında neler yapılırdı? O günleri farklı ve güzel kılan alışkanlıklar nelerdi?

1. Ramazan Ayının belirlenmesi

Osmanlı döneminde Ramazan aynın başlangıcı aylar öncesinden belli olmazdı. Bu görev dönemin kadılarına aitti. Ramazanın başlangıcını belirlemek için insanlar yeni ayın doğuşunu beklerdi. Halktan insanlar ya da devlet görevlileri yüksek yerlere çıkıp yeni ayın doğuşunu belirlediğinde iki tane şahit ile kadıya haber verirler ve Ramazan ayı sonrasında coşkuyla başlardı. Bu haberi müjdeleyen kişilere ödül verilirdi.

2. Diş Kirası
Osmanlı döneminde zengin köşk veya konaklara davet edilen misafirlerin yanında fakir halk içinde sofralar hazırlanır ve çat kapı gelen misafirler geri çevrilmezdi. Misafirler iftarlarını yapıp gitmeye hazırlandığında konak sahibi tarafından kadife keseler içinde; gümüş tabaklar, kehribar tesbihler, gümüş yüzükler hediye edilirdi. Fakir kişilere ise konak sahibinin cömertliğine göre altın veya gümüş akçeler kadife keseler içinde hediye edilirdi. Diş kirası denilen bu hediyenin amacı, davetlilerin o gece zahmet edip gelerek hane sahibinin sevap kazanmasına vesile olmasıdır.

3. Zimem defteri
Ramazan ayında varlıklı zengin kimseler farklı yerlerdeki esnaf dükkânlarına girer ve Zimem (veresiye) defterini isterlerdi. Defterin baştan, sondan ve ortadan rastgele sayfalarını açar ve “Silin borçlarını, Allah kabul etsin” der ve borçları ödeyip giderdi. Ne borcu ödenen kimin ödediğini bilir, ne de borcu ödeyen kimi borçtan kurtardığını bilirdi.

4. Çocukların orucu
İlk defa oruç tutacak çocuklara hediyeler verilir ya da çocukların oruçları büyükler tarafından satın alınarak oruca teşvik edilirdi. Tam gün oruç tutamayacak çocuklara öğle vakti oruçları açtırılır ve buna ‘Tekne Orucu’ denirdi.

5. Huzur dersleri
Osmanlı devletinin Ramazan aylarında düzenlediği ilmî faaliyetlerden en önemlisi huzur dersleriydi. Ramazanın ilk on veya 8 gününde yapılan bu dersler şeyhülislam tarafından ulemadan belli sayıda seçilerek günlere paylaştırılır ve en liyakatli âlimin bir ayeti tefsir etmesiyle başlardı.

Adıyaman’da 70 Milyon Yıllık ‘Gastropod’ Fosili Bulundu

Tefsir eden alime mukarrir, dinleyen diğer alimlere ise muhatap denirdi. Muhataplar arasında padişah ve devlet erkanından kişiler de ayrım yapılmaksızın mükarrir önünde diz çökerek derse katılırdı. Mukarrir ve muhataplar arasında ilmi serbestlik içerisinde soru ve cevaplarla dolu zengin dersler geçerdi. Huzur derslerinin yapılacağı yeri padişah belirler ve dinleyici olarak gelenler de padişahın kontrolünden geçtikten sonra belirlenirdi.

6. Cerre çıkmak
Cerre çıkmak Ramazan geleneklerinden birisiydi. Osmanlı Devleti’nde medreselerde yaz tatilleri “Üç Aylar” da verilirdi. Bu tatillerde seçilmiş medrese talebeleri hem kendi bilgilerini pekiştirmek, hem de dinî konularda halkı aydınlatmak için Osmanlı Devletinin farklı bölgelerine gönderilirlerdi. Bu gönderme olayına “cerre çıkmak” denirdi.

Medrese öğrencileri için cerre çıkmayı bir noktada bugünkü üniversitelerin staj eğitimleri gibi anlaşılmasında da bir sakınca yoktur.

7. Narh Defteri

Ramazan ayı yaklaşırken ekmek veya eşya fiyatlarının inip çıkmaması için devlet tarafından sabit fiyatlar belirleniyordu ve belgelerle kayıtlara geçiliyordu. Bu kayıtların tamamı Narh Defteri’nde toplanıyordu. Tüm bakkallara ve esnaflara iletilen bu defterler sayesinde Ramazan boyunca fakir ailelerin de düşük fiyatlarla alışveriş yapabilmesi sağlanıyordu.